زخم نوعی جراحت در سطح پوست است که موجب نمایان شدن قسمت‌های زیر پوست و معمولا باعث خونریزی خارجی می‌شود. این زخم‌ها که به زخم باز مشهور است، گاهی با عفونی شدن و گسترش میکروب‌ها به لایه‌های عمقی‌تر پوست موجب دردسرهای بیشتر برای بیمار می‌شود.

بر همین اساس محصولات درمان‌کننده زخم‌های مختلف از زخم‌های دیابتی تا زخم بستر و زخم‌های ناشی از جراحت در سال‌های اخیر و توسط شرکت‌های تولیدکننده درمانی توسعه یافته است و از التهاب تا شروع زخم و از بین بردن آن و فرآیند بافت‌سازی مجدد و تشکیل پوست را دربرمی‌گیرد و بازار قابل‌توجهی را هم دربرمی‌گیرد.

طبق اطلاعات پایگاه مارکتس اند مارکتس این بازار تا سال ۲۰۲۸ با نرخ رشد مرکب سالانه ۵.۹ درصدی در مجموع بیش از ۲۸ میلیارد دلار ارزش خواهد داشت. در ایران نیز شرکت‌های دانش‌بنیان با توجه به نیاز داخلی به این موضوع توجه کرده و محصولاتی را در این زمینه توسعه داده‌ و حتی به دانش فنی تولید پانسمان بیماران پروانه ای (ای بی EB) دست یافته اند.

بیماران پروانه ای یکی از گروه های بیماران نادر در ایران هستند که به تبع تحریم ها در تهیه دارو و پانسمان های بیماری خود دچار مشکل شده اند. به تازگی تولید پانسمان مخصوص بیماران پروانه‌ ای توسط جوانان این مرز و بوم با موفقیت انجام شده است.

همزمان با برگزاری اجلاس روسای پارک‌های علم و فناوری در محل وزارت علوم (چهارشنبه و پنجشنبه ۱۳ و ۱۴ دی) از چهار محصول شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک‌ها با حضور وزیر علوم و قائم مقام وزارت علوم رونمایی شد که یکی از این محصولات پودر بندآورنده خون و نام تجاری طبااستاپ بود که تاکنون سالانه ۲۵ میلیون دلار از این محصول وارد کشور می‌شد. این محصول تنها در کشور آمریکا تولید و با تولید آن در ایران از خروج پنج میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری می‌شود.

این شرکت به نام شرکت طبازیست‌ پلیمر (تریتا)  که محصولات دیگری نیز در این حوزه دارد، توانسته با موفقیت به دانش فنی تولید پانسمان مناسب برای بیماران ای‌بی یا بیماران پروانه‌ای نیز دست یابد و این محصول را تا سطح تجاری سازی و تولید انبوه توسعه داده است.

بندآوردن خون با ۲ سازوکار

محمود قفقازی؛  مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان طبازیست‌پلیمر (تریتا) مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر در مورد این دستاورد گفت: این شرکت چند محصول پیشرفته ترمیم زخم را برای اولین بار در ایران تولید و تجاری سازی کرده است. محصول پانسمان ماتریکس کلاژن طبادرم اولین محصولی بود که در سال ۱۳۹۶ توسط کارشناسان شرکت ما تولید و وارد بازار شد.

وی ادامه داد: بخش تحقیق و توسعه شرکت ما بسته به نیاز کشور در قسمت های مختلف تحقیقات انجام و محصولات را توسعه داد که این محصولات شامل بندآورنده‌های سریع خونریزی و پانسمان‌های ماتریکس کلاژن حاوی ذرات طلا برای زخم‌های حاد به نام تجاری طبادرم و مزمن و پانسمان بیماران پروانه‌ای است.

این فناور در مورد محصول بندآورنده خون هم اظهار داشت: این محصول نمونه داخلی تاکنون نداشته است، البته نمونه‌های بندآورنده خون در قدیم به شکل پودر داشتیم که در محل زخم ریخته می‌شد و با گاز استریل فشار می‌دادند تا اثر کند. اما این پودر در محل زخم گرما و مشکلات سمیت ایجاد می‌کرد. محصول جدیدی که ما تولید کرده‌ایم، پایه کائولین دارد یک عنصر معدنی است و فاکتورهای انعقادی خون را برای لخته شدن تحریک می‌کند.

قفقازی افزود: علاوه بر این، فرمولاسیون این بندآورنده نوعی ژل تشکیل می‌دهد که باعث فعال شدن کائولین می‌شود، یعنی سد مکانیکی به صورت ژل تشکیل می‌دهد و به این شکل فرآیند بندآوردن خون با استفاده از این پودر با دو مکانیزم یا دو سازوکار انجام می‌شود.

وی در مورد میزان مصرف داخلی این پودر و قیمت آن اظهار داشت: بر اساس یک برآورد مصرف داخلی حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار عدد در سال است. قیمت نمونه خارجی هشت و نیم دلار (۴۲۵ هزار تومان) و قیمت نمونه داخلی ۲۳۰ هزار تومان و نصف قیمت خارجی است.

این محصول را از روی محصول آمریکایی و با مهندسی معکوس ساختیم که ۶ گرم از آن می‌تواند خونریزی ناشی از زخم یک گلوله را بند آورد.

تلاش پنج‌ساله برای توسعه پانسمان بیماران پروانه‌ای

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در مورد پانسمان بیماران پروانه‌ای که فناوری تولید آن در اختیار شرکت سوئدی مونلنیکه Mölnlycke است نیز توضیح داد: مشکل اصلی این بیماران کلاژن کم پوست است که باعث می‌شود پوست بسیار شکننده باشد و پانسمان باید از برخورد آن جلوگیری کند.

قفقازی یادآور شد: وقتی از چسب‌های متداول برای این بیماران استفاده می‌شود، هنگام برداشتن پانسمان پوست آنها کنده می‌شود. البته حتی برخی افراد عادی هم نسبت به پانسمان‌ها و چسب‌های معمولی زخم حساسیت دارند و پوست آنها نسبت به پانسمان‌های عادی هم واکنش نشان می دهد.

وی در مورد اینکه پانسمان بیماران پروانه‌ای در چه مرحله‌ای از آمادگی برای تجاری‌سازی است، گفت: روند تحقیقات را برای ساخت این محصول از سال ۱۳۹۷ و با توجه به نیاز بیماران پروانه‌ای آغاز کردیم، محصول فعلی شرکت مونلنیکه نویع فوم پی یو یا پلی یورتان است که با تخلخل خاص میزان عبوردهی مشخصی داشت و ما با همان ویژگی های فیزیکی و شیمیایی این محصول را توسعه دادیم.

این فناور ادامه داد: فناوری اصلی استفاده شده در این نوع پانسمان‌ها فناوری safe skin contact یا برخورد ایمن با پوست بود که به دلیل این خاصیت وقتی پانسمان از روی پوست برداشته می‌شود، پوست آسیب نمی‌بیند. این نوع پانسمان فقط هم برای بیماران پروانه‌ای قابل استفاده نیست و برای انواع بیماران با زخم‌های بسته یا به عنوان پانسمان ثانویه و تثبیت‌کننده نیز می‌توان استفاده کرد.

قفقازی افزود: زیرا خاصیت ضربه‌گیری دارد و فشار به پوست را کاهش می دهد که به اصطلاح به آن باربرداری یا offload گفته می‌شود.  این نوع پانسمان به دلیل همین ویژگی‌ها به پانسمانی محبوب تبدیل شده است، تعویض آسان و بدون آسیب، محافظت از پوست و باربرداری در مناطقی که با فشار برخورد با سطوح روبروست مانند دست و حمایتی بودن این نوع پانسمان.

وی در مورد سطح فناوری این نوع پانسمان برای تجاری سازی هم گفت: ما به فناوری کامل این نوع پانسمان که به پانسمان فوم مشهور و بر پایه سیلیکون‌ها است، دست یافتیم. آزمایش‌های آزمایشگاهی برای این محصول به نام طبافلکس برای سازمان غذا و دارو انجام شده و در مراحل نهایی مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیازمند حمایت مسئولان برای تامین مالی هستیم تا خط تولید این محصول در کارخانه شرکت واقع در دماوند که اتاق تمیز هم در آن داریم راه بیفتد و در تعداد زیاد تولید شود.

مدیرعامل شرکت تریتا تاکید کرد: مجوزهای اولیه از اداره کل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخذ شده است تا مرحله‌ای که باید از خط تولید بازدید شود و ارزیابی نهایی بالینی صورت بگیرد. ولی اقدامات برای دریافت مجوزهای فنی مانند مجوزهای زیست‌سازگاری، خون‌سازگاری، تحریک‌زایی، حساسیت‌زدایی، سمیت حاد سلولی و سمیت سلولی و سمیت سیستماتیک حاد سلولی و ایمپلنتیشن انجام و همه اخذ شده است.

راه‌اندازی خط تولید این محصول نیازمند تامین اعتبار است تا کارشناسان وزارت بهداشت از خط تولید یک محصول را به شکل تصادفی انتخاب و آزمایش کنند و ارزیابی بالینی را دوباره انجام دهند تا این محصول وارد بازار شود که هم نیاز بیماران پروانه ای را رفع کند و هم نیاز انواع بیماران دیگر را رفع کند.

فناوری ایرانی جانبازی را بهبود بخشید

قفقازی که دانش‌آموخته رشته زیست‌پلیمر از دانشگاه صنعتی امیرکبیر است در مورد تعداد همکاران خود در این شرکت دانش‌بنیان گفت: همکاران ما بیشتر تحصیل‌کرده در رشته‌های مهندسی پزشکی، پلیمر و داروسازی دانشگاه‌های تهران و امیرکبیر هستند و ۷۵ نفر در شرکت کار می‌کنند که ۳۵ نفر در کارخانه در دماوند و بقیه در دفتر شرکت در تخصص‌های مختلف شامل تحقیق و توسعه، فروش، بازاریابی و مدیریت مشغول هستند.

وی در مورد کارخانه این شرکت افزود: ما خط تولید بزرگی برای پانسمان‌های پیشرفته ترمیم زخم داریم که محصولات متنوعی تولید می‌کند و این کارخانه به صورت رسمی در دهه فجر رونمایی می‌شود و امکان ایجاد خط تولید پانسمان بیماران پروانه‌ای را نیز در این کارخانه داریم.

این فناور همچنین درخصوص مشکلاتی که این شرکت در توسعه محصولات داشته است، اظهار داشت: زمانی که ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردکننده‌ها تعلق می‌گرفت این باعث می‌شد تولیدات داخل گران‌تر از محصولات خارجی باشد و به تولیدکننده‌ها هم یا ارز تعلق نمی‌گرفت یا اگر می‌گرفت هزینه‌های زیاد دیگری داشتند.

قفقازی افزود: ما با تسهیلاتی که از پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری دریافت کردیم، توانستیم در مراحل اولیه و سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ شرکت را توسعه دهیم و تنها مزیت ما نسبت به محصولات خارجی کیفیت برابر یا حتی بهتر با نمونه خارجی و تامین همیشگی بود.

وی در مورد کیفیت محصولات این شرکت هم گفت: یک جانباز قطع نخاع به ما معرفی شد که ۱۳ سال زخم بستر داشت و با هیچ دارویی بهبود نیافته بود و حتی پزشک اعلام کرده بود تا دو هفته دیگر بیشتر زنده نیست. ما درمان را با پانسمان ماتریکس آغاز کردیم و بعد از ۷ ماه و ۱۷ روز این زخم به طور کامل خوب شد. همین کیفیت و تامین همیشگی محصولات ما بود که توانست بازار را کسب کند.